Lời kêu cứu từ đất khát - Kỳ 3: Nguồn nước ngầm chết vì khoai tây chiên
Tại phiên điều trần căng thẳng kéo dài 12 tiếng đến tận đêm 23-4-2024 (giờ địa phương), Hội đồng quản lý nước của bang California (Mỹ) đã bỏ phiếu nhất trí kiểm soát nước ngầm tiểu lưu vực hồ Tulare dưới hình thức bắt buộc đóng phí dùng nước ngầm.
Bơm nước ngầm tưới đồng khoai tây bang Minnesota - Ảnh: cdn.forumcomm.com
California thu phí sử dụng nước ngầm
Bang California sẽ bắt đầu thu phí sử dụng nước ngầm vào cuối năm 2024 đối với các đối tượng sử dụng nhiều, trừ hộ gia đình cá nhân, cộng đồng khó khăn và tổ chức công cộng như trường học.
Đây là lần đầu tiên California đưa ra quy định thu phí nước ngầm gần một thập niên sau khi cơ quan lập pháp bang thông qua đạo luật về quản lý bền vững nước ngầm.
Đạo luật yêu cầu đến năm 2040, các khu vực bị đe dọa về nước ngầm phải có kế hoạch bổ sung nước cho tầng nước ngầm. Phần lớn trong 89 khu vực nước ngầm bị đe dọa đã trình kế hoạch như thu gom nước mưa, bỏ hoang một số diện tích đất nông nghiệp ít giá trị.
Tuy nhiên sáu lưu vực ở Central Valley - trung tâm nông nghiệp lớn của bang - vẫn "bình chân như vại".
Ở California, hai đơn vị chủ chốt sử dụng nước ngầm nhiều nhất là Công ty nông nghiệp J.G. Boswell và Công ty Sandridge Partners sở hữu hàng chục ngàn ha trồng cà chua, các loại hạt và trang trại nuôi bò sữa.
Nếu quy định thu phí sử dụng nước ngầm của California không gây biến động đáng kể, các bang khác có thể sẽ ban hành quy định tương tự để đối phó với tình trạng xài nước ngầm vô tội vạ như hiện nay.
Tại bang Minnesota nổi tiếng có 10.000 hồ nước, trong đợt hạn hán vào mùa hè năm 2021, trời nắng như đổ lửa làm cây cối héo rủ, sông hồ khô cạn và mực nước ngầm giảm mạnh.
Tại Warren trồng nhiều củ cải đường, cơ quan thủy cục phải hạ máy bơm xuống 19,2m mới có thể tiếp tục cung cấp nước cho hơn 1.500 dân, kể cả các bệnh viện và viện dưỡng lão. Một cụ bà ở ngoại ô Warren cho biết do giếng nhà khô cạn, bà phải lái máy cắt cỏ đến nhà hàng xóm xin nước đổ vào chai.
Ông Trevor Milbrett ở Eagle Bend thỉnh thoảng phải chở vợ đang mang thai và đứa con mới biết đi về nhà cha mẹ ruột để tắm và ăn tối vì nhà có lúc không có nước. Ngư dân đánh bắt cá hồi trên sông Straight lòng như lửa đốt vì nước sông ấm dần lên.
Trong lúc trời hạn hán năm 2021, Bộ Tài nguyên nước của bang Minnesota đã nhận được nhiều đơn khiếu nại liên quan đến nước ngầm. Tại Red Lake, ông Allan Armstrong cho biết nhà ông không có nước uống suốt một tháng.
Cha mẹ ông sống gần đó không còn nước giếng vào lúc cha ông đang cần được chăm sóc cuối đời tại nhà. Đơn khiếu nại của ông nhấn mạnh: "Chúng tôi cần nước ngay bây giờ!".
Cách nhà ông Armstrong khoảng 4,8km có trang trại của gia đình Austin Tersteeg. Gia đình này đào giếng mới có lưu lượng 1,9m3/phút để tưới bắp và đậu nành.
Mức sử dụng nước của họ tuy nằm trong giới hạn cho phép hằng năm nhưng vẫn làm khô giếng của gia đình ông Armstrong và ba gia đình khác. Chính quyền bang đã yêu cầu gia đình Tersteegs phải trả hơn 10.000 USD là chi phí để đào giếng mới cho gia đình ông Armstrong.
Theo điều tra của báo The New York Times, tình trạng khai thác nước ngầm quá mức dẫn đến cạn kiệt xảy ra trên toàn nước Mỹ. Thủ phạm chủ yếu là các trang trại nông nghiệp. Bang Minnesota vào đầu những năm 1960 có ít hơn 50 giấy phép xây dựng giếng tưới tiêu.
Đến năm 2022, số lượng giếng đã tăng hơn 7.000. Hàng ngàn giếng bơm cung cấp nước tưới cho khoai tây và các loại cây trồng cần nhiều nước như bắp, đậu nành, củ cải đường. Tháng 5-2023, cơ quan lập pháp bang Minnesota đã phải ban hành quyết định phạt nặng nếu bơm quá nhiều nước ngầm.
Sông Straight, Minnesota gần cạn kiệt vào tháng 9-2023 - Ảnh: mnprairieroots.com
Củ khoai tây đẹp mắt ngốn nhiều nước ngầm
Muốn hiểu vì sao các trang trại lớn ở Minnesota sử dụng nhiều nước, chúng ta cần xem xét tính thẩm mỹ của củ khoai tây. Người tiêu dùng Mỹ muốn món khoai tây chiên kiểu Pháp không chỉ có hương vị thơm ngon mà còn phải đẹp mắt.
Cuối những năm 1960, Bộ Nông nghiệp Mỹ còn đặt ra các tiêu chuẩn phân loại tự nguyện dành riêng cho khoai tây và khoai tây chiên.
Ví dụ khoai tây chiên nếu có vết sẫm màu thì không thể gọi là khoai tây chiên hạng A. Do đó, nông dân phải bảo đảm củ khoai tây không bị u sần dễ tạo màu không đồng đều.
Muốn củ khoai tây có hình dạng trơn láng thì phải trồng trên đất cát mềm mịn giúp khoai dễ phát triển và phải bảo đảm khâu tưới nước.
Củ khoai tây thuôn dài sẽ dễ đưa vào máy cắt lát trong các nhà máy chế biến khoai tây chiên và cho ra số lượng khoai tây chiên nhiều hơn, vì vậy mang lại nhiều tiền hơn.
Theo điều tra, các trang trại lớn ở Minnesota đã bơm gần 24.000m3 nước ngầm, tức nhiều hơn mức giấy phép, trong đó gần 1/3 lượng nước ngầm liên quan đến Công ty R.D. Offutt Farms. Công ty này có trụ sở chính tại Bắc Dakota, là một trong các nhà sản xuất khoai tây lớn nhất nước Mỹ.
Bang Minnesota đã cố gắng hạn chế sử dụng quá mức nước ngầm bằng cách xem xét mức độ ảnh hưởng của giếng đến khu vực xung quanh để cấp giấy phép, tuy nhiên hệ thống cấp phép không ổn.
Tầng nước ngầm ở Pineland Sands rất lớn nhưng cũng rất mong manh vì có nhiều chỗ nông. Khai thác nước từ các điểm nông này có thể ảnh hưởng đến nước bề mặt, làm giảm mực nước sông hoặc các vùng nước khác.
Những gì xảy ra ở bang Minnesota là lời cảnh báo cho phần còn lại của nước Mỹ. Bà Ellen Considine - giám sát viên thủy văn của Bộ Tài nguyên thiên nhiên bang - nhận xét: "Chúng ta sử dụng nước ngầm rất nhiều, mở rộng sang các tầng nước ngầm mà chúng ta chưa hiểu rõ lắm, ở những nơi mà giếng nước gia đình chưa từng cạnh tranh với nguồn nước ngầm". Kết quả là "chúng ta có thể sẽ để lại không đủ nước ngầm cho thế hệ tương lai".
Ba phương pháp bổ sung nước ngầm
Có nhiều lý do cần bổ sung thêm nước cho các tầng nước ngầm, như phải bổ sung thêm nước vì các tầng nước ngầm cạn kiệt do khai thác quá mức, pha loãng nước để cải thiện chất lượng nước ngầm (giảm bớt một số hóa chất như nitrat và thuốc trừ sâu), chống nước mặn xâm nhập vào tầng nước ngầm ven biển.
Ba phương pháp bổ sung nước như sau:
Bơm vào bể thấm: Bơm nước từ sông lúc triều cường hay lũ lụt vào mạng lưới đường ống dẫn đến các bể thấm. Số nước này sẽ dần dần thấm vào mạch nước ngầm làm tăng thêm nước ngầm nhằm bảo tồn lượng nước có thể bị thất thoát do nước chảy ra biển hoặc bốc hơi.
Bơm trực tiếp: Đưa nước trực tiếp vào tầng nước ngầm thông qua các giếng. Kỹ thuật này đòi hỏi phải giám sát tỉ mỉ để bảo đảm chất lượng nước bơm vào.
Bổ sung nước gián tiếp: Dẫn nước từ sông đến tầng chứa nước phù sa bằng cách lắp đặt các trạm bơm gần bờ sông. Trong quá trình này, nước được lọc một phần nhờ đặc tính tự nhiên của bờ.
*******************
Ông Juan Francisco Abellaneda ở vùng đông nam Tây Ban Nha xuất khẩu mỗi năm 3.000 tấn rau quả cho các siêu thị châu Âu nhờ sử dụng nước sông Tagus ở miền trung. Nay ông chỉ biết than trời vì sông Tagus sẽ bị hạn chế chuyển dòng. Chuyển nước từ sông dư thừa đến nơi khô hạn không phải lúc nào cũng có ích.
>> Kỳ tới: Chuyển nước các dòng sông - lợi hay hại?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét