Lời kêu cứu từ đất khát - Kỳ 5: Tìm giống cây chịu hạn thời biến đổi khí hậu
Năm 2023, chủ trang trại David Heublein đã đạt sản lượng 11,1 tấn bắp với lượng mưa tại địa phương chỉ 178mm.
Cánh đồng trồng bắp ở bang Illinois vào tháng 6-2023 - Ảnh: news.wttw.com
Kết quả này giúp ông giành chiến thắng trong cuộc thi năng suất của Hiệp hội Những người trồng bắp quốc gia (NCGA) ở hạng mục "thông thường và không tưới nước".
Năm yếu tố đạt vụ bắp năng suất cao
Vợ chồng ông Heublein làm chủ trang trại gần Lewiston thuộc hạt Winona (bang Minnesota, Mỹ). Ông trồng giống bắp DKC59-82RIB trên cánh đồng hơn 16ha vào ngày 1-5 và thu hoạch vào ngày 11-10.
Một ngày trước thu hoạch, Cơ quan Giám sát hạn hán Mỹ ghi nhận 75% diện tích vụ bắp ở bang Minnesota bao gồm ruộng bắp của ông phải chịu hạn hán ở cấp độ từ vừa phải (D1) đến cực đoan (D2).
Ông Heublein bộc bạch: "Tôi tin rằng các giống bắp lai năng suất cao với nhiều đặc tính mới là một trong những nguyên nhân mang đến thành công cho chúng tôi. Tôi cũng may mắn được những người có hiểu biết và biết quan tâm giúp tôi đưa ra quyết định sáng suốt để cải thiện kết quả gieo trồng".
Ông nhận xét trong mùa vụ, nhiệt độ ở mức vừa phải chỉ tăng trên 32°C hai lần trong mùa hè và lượng mưa quý giá đã đến kịp thời.
Ông nhớ lại: "Chúng tôi ghi nhận lượng mưa chỉ 28mm vào tháng 5, 38mm vào tháng 6, 99mm vào tháng 7 và chỉ 13mm vào tháng 8 với tổng số là 178mm cho cả vụ. Lượng mưa này chỉ bằng một phần ba lượng mưa bình thường...".
Hai trang trại khác của gia đình ông cũng trồng bắp nhưng không đạt năng suất cao. Một trang trại nhận được tổng lượng mưa quá ít (127mm) còn trang trại thứ hai không may gặp gió lớn và mưa đá lớn như quả bóng chơi gôn.
Tạp chí Farm Journal (Mỹ) ghi nhận để đạt vụ bắp năng suất cao, ông Heublein đã thực hiện khoảng 15 biện pháp gieo trồng.
Ông cho biết: "Cần thiết phải chú ý đến từng chi tiết. Đây là điều rất quan trọng vì không có biện pháp nào thần kỳ cả". Năm biện pháp quan trọng hàng đầu gồm:
1. Điều kiện đất gieo trồng phải tương tự như đất trong vườn với độ ẩm tốt để có thể đạt độ sâu gieo trồng ổn định là 44mm.
2. Áp dụng công nghệ tốt là một lợi thế, ví dụ như sử dụng dụng cụ gieo hạt DeltaForce để bảo đảm độ sâu gieo hạt giúp cây bắp nảy mầm đồng đều.
3. Bón phân để đạt năng suất cao. Ông Heublein rất tin tưởng phân nitơ tan chậm ESN có lớp phủ polymer nên tồn tại ở rễ cây lâu hơn các loại phân bón khác.
4. Diệt cỏ dại kịp thời là điều bắt buộc để đạt sản lượng cao.
5. Phải sử dụng thuốc diệt nấm theo mùa. Ông Heublein đã thuê người phun thuốc diệt nấm bằng máy bay không người lái có định vị GPS.
Theo tạp chí Farm Journal, sản lượng bắp của Mỹ hầu như không bị ảnh hưởng sau các mùa trồng trọt khô hạn nhất trong một thập niên vừa qua là nhờ các giống bắp mang lại năng suất cao.
Năm 2023, các nhà sản xuất bắp ngô của Mỹ đạt trung bình 5,3 tấn trên mỗi mẫu Anh, chỉ thấp hơn 1% so với kỷ lục 6,3 tấn được thiết lập hai năm trước đó mặc dù lượng mưa dưới mức trung bình và tương đương đợt hạn hán năm 2012.
Bờ đá giữ ẩm cho đất tại Burkina Faso - Ảnh: farmerspost.wordpress.com
Các công ty hạt giống nghiên cứu chuyên sâu về hạn hán
TS nông học và khoa học cây trồng Andy Heggenstaller - người đứng đầu bộ phận nông học của Công ty Syngenta Seeds - rất ngạc nhiên khi nông dân ở phía bắc bang Illinois luôn vượt trên 8,8 tấn bắp trên mỗi mẫu Anh.
Ông cho rằng nguyên nhân đạt được nhờ ba yếu tố gồm công nghệ tiến bộ, sử dụng hạt giống khỏe hơn và khả năng thích ứng của nông dân.
Những tiến bộ đạt được nhờ nhiều năm nghiên cứu chuyên sâu về hạn hán do các công ty hạt giống thực hiện.
Khi phát triển các giống bắp lai chịu hạn, các nhà nghiên cứu của Công ty Syngenta đã đặt địa điểm nghiên cứu tại các khu vực khô hạn tự nhiên ở hai bang Colorado và California để phân tích giống lai nào tốt nhất và xác định các gene liên quan đến khả năng chịu hạn.
Tập đoàn Bayer nghiên cứu về hạn hán tại trung tâm nghiên cứu sử dụng nước ở Gothenburg (bang Nebraska).
Trung tâm trông giống như sân vận động có mái che có thể đánh giá độ ẩm trong không khí và mái che sẽ tự động đóng lại ngay cả lúc nửa đêm để giữ cho bắp và đậu nành phát triển bình thường.
Nhà kỹ thuật nông học Jeff Spieler nhận xét: "Nó thực sự mang lại cho chúng tôi khả năng kiểm tra khả năng chịu hạn theo cách mà nhiều năm trước không thể thực hiện được. Chúng tôi đang làm tốt hơn nhiều trong việc lựa chọn gene để phát triển khả năng chịu hạn vào thời điểm nhất định".
TS Heggenstaller cho biết quy trình chọn hạt giống cũng đã thay đổi đáng kể trong thập niên qua.
Các công ty kiểm tra hạt giống tại hàng trăm địa điểm và chọn ra những giống lai tốt nhất dựa trên thư viện dữ liệu nhiều năm thay vì chỉ tham khảo dữ liệu một mùa vốn là cách làm phổ biến trước năm 2010.
Do đó, chỉ những giống tốt nhất mới được giữ lại. Một số hạt giống được tăng cường thêm đặc tính công nghệ sinh học như khả năng kháng côn trùng phá hoại rễ bắp để gián tiếp cải thiện khả năng chịu hạn. Rễ hút độ ẩm từ đất, vì vậy loại bỏ côn trùng sẽ giúp cây bắp ngậm nước tốt hơn.
Ngoài ra còn có nhiều biện pháp quản lý giúp cây bắp phát triển mạnh với ít độ ẩm hơn, ví dụ như dùng phân bón thúc cây bắp phát triển và ra rễ nhanh hơn nên cây tiếp cận được nhiều nước hơn, dùng thuốc diệt nấm có nguồn gốc strobilurin để làm chậm quá trình hô hấp của bắp giúp cây sử dụng nước hiệu quả hơn.
TS Heggenstaller giải thích: "Đó là lý do tại sao đôi khi bạn thấy nông dân phun thuốc diệt nấm dù cây bắp chẳng có bệnh gì". Diệt trừ các loại cỏ dại hút ẩm cũng góp phần mang lại năng suất cao cho cây bắp.
Tóm lại, có thể hạn chế mức độ khô hạn khốc liệt nhờ áp dụng chiến lược quản lý nước bằng cách giữ độ ẩm của đất phối hợp với công nghệ di truyền về hạt giống.
Bốn giải pháp giữ nước ở châu Phi
1. Sử dụng lại nước thải sau xử lý: Tunisia thực hiện chiến lược quốc gia về quản lý nước bằng cách kết hợp giữa quản lý nhu cầu và quản lý nguồn cung. Một trong những giải pháp là tới năm 2050 sử dụng lại nước thải đã qua xử lý trong nông nghiệp, nhà máy, tưới cây hoặc nạp lại nước ngầm.
2. Nạp lại nước ngầm dựa vào thiên nhiên: Cuối năm 2021, Chính phủ Senegal đã hợp tác với chương trình AdaptAction của Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) thực hiện dự án cải thiện khả năng nạp lại nước ngầm dựa vào thiên nhiên bằng cách cải tạo các lưu vực trữ nước, trồng lại rừng và xây đê lắng lọc. Mục đích nhằm thúc đẩy quá trình thẩm thấu và thu hồi nước mưa.
3. Duy trì độ ẩm trên đồng ruộng bằng bờ đá: Giải pháp này có vẻ thô sơ nhưng cực kỳ hiệu quả.
Đem đá chất trong rãnh nhỏ xếp thành hàng cách nhau từ 30-50m. Nước mưa vướng bờ đá sẽ chảy chậm lại nên hạn chế xói mòn đất, lắng đất cát và dễ thấm thấu xuống đất. Cây trồng trong bờ đá sẽ giữ được độ ẩm và hút chất hữu cơ đầu vào tốt hơn nên năng suất tăng.
4. Phát triển nông lâm kết hợp: Kết hợp trồng cây và hoa màu hoặc chăn nuôi trên cùng một diện tích đất. Cây cối tạo bóng mát, tăng độ ẩm, giảm nhu cầu nước tưới và giúp nước mưa thấm xuống đất.
Các loài thực vật kết hợp với nhau thông qua cung cấp chất hữu cơ, lưu trữ CO2 cũng như cung cấp nhiều sản phẩm như gỗ, củi đốt, trái cây, thức ăn cho vật nuôi.
***************
Nhiều người Việt Nam gần đây đã có ý thức tiết kiệm nước ngay ở vùng sông nước, và có nhiều cách hiệu quả để thực hiện điều này.
>> Kỳ tới: Dân Việt tiết kiệm nước ở ngay vùng sông nước
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét