Người giữ lửa nghề làm ngói âm dương

Người giữ lửa nghề làm ngói âm dương

Copy từ http://dantocmiennui.vn/54-dan-toc-viet-nam/nguoi-giu-lua-nghe-lam-ngoi-am-duong/172011.html , tác giả: Theo langvietonline.vn ; đã đăng ngày 17/03/2018 06:00.

Xã Quỳnh Sơn, huyện Bắc Sơn (Lạng Sơn) không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử mà còn được biết đến với nghề làm mái ngói âm dương. Trải qua biết bao thăng trầm, biến cố, nghề làm ngói nơi đây vẫn tồn tại, gìn giữ và phát triển ổn định nhờ có những người như ông Hoàng Công Ngọc - người gắn bó 60 năm với nghề làm ngói.

Giữ nghề của cha ông

Đến giáp chân đèo Tam Canh, rẽ trái chưa đầy 50 m, hai bên đường san sát những lán trại, bên trong từng hàng, từng hàng ngói máng thô mộc nhiều vô kể xếp đều tăm tắp đang chờ vào lò nung. Cách đó là những lò ngói mộc mạc, đơn sơ đang từ từ nhả khói. Thế nhưng điều làm cho chúng tôi thật sự ấn tượng đó là khung cảnh tấp nập của một làng nghề. Đó đây, bên trong hay trước cửa lán trại, những người dân cặm cụi, say sưa làm việc, người mê mải dẫm đất, người cẩn thận cắt xén những vuông đất nhỏ.

Ông Hoàng Công Ngọc - người gắn bó 60 năm với nghề làm ngói âm dương.

Ngói âm dương hay còn gọi là ngói máng, là vật liệu xây dựng truyền thống để lợp những mái nhà sàn của đồng bào dân tộc Tày, Nùng. Nghề làm ngói âm dương đã xuất hiện ở đây hơn 100 năm. Ông Hoàng Công Ngọc (80 tuổi) người có 60 năm làm ngói cho biết: Theo truyền thống của người Dao, Tày, Nùng thì những ngôi nhà ở đây được xây dựng và lợp mái chủ yếu bằng ngói âm dương, loại ngói làm từ đất nung nên rất mát.

Để làm mái ngói tốt thì khâu đầu tiên phải chọn được đất - là loại đất sét mua ở huyện Bình Gia. Đất sau khi mua về sẽ được thái nhỏ để loại bỏ đá sỏi, sau đó tưới nước ủ 20 ngày để đất dẻo, khi nung ngói sẽ không bị sống, sau đó mới giẫm sao cho đất được trộn đều và dẻo quánh. Sau khi làm dẻo, đất sẽ được những người thợ ở đây đóng vào khuôn.

Ông Ngọc cho biết: Đóng khuôn là công đoạn đòi hỏi người thợ phải làm thật khéo léo, nhẹ nhàng thì khuôn ngói và vòng đất mới dễ dàng tách rời nhau. Trước đây người ta làm khuôn cố định chỉ có thể làm được một viên ngói nhưng trong quá trình lao động sản xuất người Quỳnh Sơn đã sáng tạo làm khuôn hình chữ nhật để mỗi lần đưa đất vào khuôn có thể làm được hai viên ngói đều nhau chằn chặn.

Những ngôi nhà được lợp mái ngói âm dương của đồng bào Tày, Nùng ở Lạng Sơn.

“Ở Quỳnh Sơn hiện có khoảng 30 hộ dân còn sản xuất ngói âm dương. Sản phẩm làm ra cũng để bán chủ yếu cho các huyện trong tỉnh Lạng Sơn như Văn Quan, Văn Lãng, Bình Gia, thỉnh thoảng cũng có những xe chở ngói đi các tỉnh lận cận như Bắc Giang, Cao Bằng, Điện Biên… Nói chung ngói ra lò là có người tới lấy luôn” - ông Ngọc phấn khởi chia sẻ.

Vẫn được ưa chuộng, vẫn làm

Quy trình làm ngói âm dương mất khá nhiều thời gian, mỗi năm trung bình chỉ cho ra lò khoảng 2 - 3 lò ngói. Để hoàn thiện sản phẩm phải mất 3 - 4 tháng, từ công đoạn nhào đất sét, ủ đất trong vòng nửa tháng, lọc sỏi đá, cho vào khuôn rắc một lớp tro chống dính, sau đó phải đợi ngói khô mất khoảng 1 - 2 tháng rồi mới cho vào lò nung.

Đất để làm ngói được dẫm sao cho đều và dẻo quánh.

Mỗi lò nung chứa được từ 40.000 - 60.000 viên ngói, nung liên tục trong khoảng thời gian 10 ngày 10 đêm. Sau đó hạ lửa, chờ nguội và bê ra khỏi lò. Ngói âm dương hiện nay bán với giá trên thị trường là 1.000 đồng/viên. Một ngày ông Ngọc thường đóng được khoảng 5 - 6 vạn viên. Ngói sau khi nung chín sẽ có người ở các tỉnh Điện Biên, Cao Bằng tới đặt mua với giá 16 triệu đồng/10 vạn ngói.

Ông Ngọc chia sẻ: “Làm ngói này khá nhiều công đoạn, cũng vất vả lắm, giờ chỉ có người già tầm trung tuổi là làm, còn người trẻ thường họ sẽ đi làm công ty. Nhưng con cháu, người trẻ ai muốn theo nghề, tôi đều sẵn sàng truyền lại cho các cháu”.

Theo ông Ngọc, sản xuất bằng phương pháp thủ công, nguyên liệu chưa ổn định, đội ngũ lao động lành nghề ít, sản phẩm ít được quảng bá và sự cạnh tranh với những loại mái hiện đại tưởng như khiến nghề làm ngói âm dương rơi vào mai một. Thế nhưng, loại ngói truyền thống này vẫn được nhiều người ưa chuộng vì những đặc tính riêng, không một loại ngói nào sánh bằng. Điều đó là động lực giúp những người làm ngói giữ gìn, phát triển nhằm giữ lại một loại ngói truyền thống làm nên diện mạo bao công trình.

“Vẫn có người muốn mua thì tôi vẫn làm. Người làm ngói trong xã vẫn bảo, nhiều lúc nghề làm ngói âm dương tưởng chừng tàn lụi, ấy vậy mà giờ đây, nghề làm ngói ở Quỳnh Sơn vẫn duy trì và phát triển. Những người con của đất Quỳnh Sơn như chúng tôi vẫn thổi hồn vào đất từ đôi tay cần mẫn của mình, giữ cho những lò nung ngói luôn đỏ lửa hàng ngày và đóng góp thầm lặng để tạo nên nét đặc sắc, cổ kính trên những mái nhà cổ kính rêu phong, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa của người dân xứ Lạng” - ông Ngọc chia sẻ.

Theo langvietonline.vn